پرورش و کاشت انار
گیاهشناسی انار
انار با نام علمی Punica granatum L ، درخت کوچکی است که در اقلیمهای خشک و نیمهگرمسیری و مدیترانهای دارای رشد و باردهی خوبی میباشد. پرورش و کاشت انار سخت و پیچیده نیست.
انار بومی ایران است .در تمامی استان های کشور به استثناء استان همدان، ارقام متفاوتی از انار بصورت اهلی، وحشی و یا زینتی ، آبی یا دیم به صورت پراکنده وجود دارد .برگ های درخت انار نیزه ای شکل با کنار صاف و ندرتا کنگره ای می باشد که به صورت منفرد یا فراهم روی شاخه های اصلی قرار دارند . گل انار درشت ، کامل ، بدون بو و معمولا به رنگ گلی تا قرمز پررنگ می باشد .
فارس ، مرکزی ، اصفهان ، خراسان رضوی و یزد به ترتیب مهمترین استان های انارخیز کشور می باشد . این درخت رشد سریعی داشته و پاجوشها و تنه جوشهای فراوانی تولید میکند. شاخه های این درخت دارای خارهای فراوان و تیز میباشد. به تجربه دیده شده درختان با خار فراوان محصول نازلتری تولید میکنند. به دلیل پاجوش فراوان در جوانی هرس این درخت و حذف پاجوشها باید از سال سوم به طور مستمر انجام گیرد. تا اسکلت اصلی درخت حفظ شود. درختان انار عمدتا به صورت چند تنه تربیت میشوند. بگونه ای که همه جوانه ها و شاخه های جوان و پاجوشهای برآمده روی سه شاخه اصلی تنه درخت را بعد از سال چهارم به طور مرتب تا ارتفاع ۱ متری حذف مینمایند. با افزایش سن، تنه اصلی دیگر پاجوش تولید نخواهد کرد.
شرایط آب و هوایی مناسب برای پرورش و کاشت انار
درخت انار میوه ای گرمسیری نا نیمه گرمسیری که در نواحی ساحلی و مرطوب به صورت درخت همیشه سبز می باشد . در نواحی خشک با زمستان های سخت به صورت خزان دار می باشد . درخت انار به صورت طبیعی در دامنه ی وسیعی از شرایط آب و هوایی رشد می کند و با انواع خاک ها سازگار است . گسترش سراسری درختان اناز در کشور به جز استان همدان گواه بر این ادعا می باشد . به طور کلی بیشترین مناطق سطح زیر کشت انار ،مناطق حاشیه ای کویر یا تابستان های گرم و خشک است .
نیازهای اساسی پرورش و کاشت درخت انار:
الف – خاک
انار با انواع خاک ها سازگاری دارد . میتوان در انواع خاک ها از شنی تا رسی و حتی اراضی شور کاشت . اما درخت انار برای رشد مطلوب به خاکی با زهکشی خوب و بافت متوسط رسی احتیاج دارد . خاک هایی با بافت شنی – رسی مناسب ترین خاک برای کاشت انار است . اگر زمین به صورت تپه ماهور و روش آبیاری نشتی باشد بایدنهالها را بر روی خطوط تراز با شیب حداکثر ۲-۱ درصدکشت نمود.بعد از اصالح عوامل محدودکننده خاک و قبل از شخم زدن به میزان ۲۰-۴۰ تن در هکتار کود دامی به زمین می دهیم . ریشه درخت انار تا عمق ۱/۵ متری زمین نفوذ میکند . قدرت ریشه یابی آنها بالاست اما حداکثر ریشه ها تا عمق ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتری قرار می گیرند .
ب – آب
از عوامل موثر در تولید اقتصادی انار محسوب می شود . انار در شرایط کم آبی مقاوم است و دیده شده است که باغ هایی که چندین سال آبیاری نشده اند ، به از آبیاری مجددا شروع به رشد می کند و پاجوش های زیادی می زنند . می توان با این پاجوش ها باغ جدیدی ایجاد کرد . آب مورد نیاز برای هر هکتار باغ به صورت سنتی حدود ۳۰۰۰۰ مترمکعب است . در تحقیقات انجام شده در یزد میزان آب مصرفی در روش کرتی ۲۱۰۰۰ و در روش جوی و پشته ۱۵۰۰۰ و در روش قطره ای ۷۰۰۰ متر مکعب در طول یک فصل رشد میباشد.آبها با هدایت الکتریکی کمتر از ۲ دسی زیمنس بر متر برای انار مناسب می باشد . آب برای درختان انار عاملی تعیین کننده در کیفیت میوه و همچنین کنترل آفات دارد .
ج – نور
درخت انار به نور کافی نیاز دارد . درختانی که در زیر درختان دیگر رشد می کنند محصول مناسبی ندارند . شاخه هایی که نور کافی به آنها رسیده باشد گل و میوه بیشتری می دهد .بنابراین درختان باید با فاصله مناسب و نورگیر باشد .
د – درجه حرات
انار میوه اختصاصی مناطق نیمه گرمسیری است(درجه حرارت ۵ -تا ۴۰ +درجه سانتیگراد)زیرا گرمای زیاد باعث سوختگی و سرمای زیاد سبب ترکیدگی آن گشته و از لطافت پوست و مرغوبیت میوه میکاهد. یکی از محدودیت های کشت انار حساسیت آن به سرما می باشد که برودت زمستانه تا ۱۲ -الی ۱۵ -درجه سانتی گراد را تحمل می کند و در سرمای کمتر از ۱۵-درجه سانتی گراد صدمه می بیندو از این بابت حساسیت انارهای شیرین نسبت به انارهای ترش بیشتر است.
مراحل احداث باغ انار در پرورش و کاشت انار
انتخاب زمین
در انتخاب زمین باید عواملی نظیر نوع خاک، بافت مناسب، عمق خاک، شیب زمین، روش کشت، فاصله کاشت و جهت کشت مدنظر قرار گیرند . برای آماده سازی زمین میتوان از سه روش زیر استفاده کرد :
۱– کل زمین را با لدر تا عمق حدود یک متر شخم زد . در این روش بخاطر نرم شدن سطح زمین ، ریشه درخت راحت تر رشد می کند و در نتیجه سرعت رشد آن بیشتر میشود .
۲- محل ردیف های کاشت که به صورت نواری است به عرض و عمق حدودا یک متر شخم زد .
۳- چاله هایی به ابعاد ۱*۱*۱ کنده شود و اصلاح خاک آن در محل غرس نهال انجام شود .
جهت کشت
بهترین فاصله کشت براساس آخرین نظریات کارشناسی و طرحهای انجام یافته در ایستگاه تحقیقات انار ساوه ۳*۴متریا ۴*۵/۲متر توصیه میشود .جهت ردیفها درجهت شمالی و جنوبی انتخاب شود .
ابعاد گودالها :
در خاکهایی که شرایط کافی برای رشد درخت ندارند ، گودالی به طول و عرض ۱ متر و عمق ۱ متر ایجاد میکنند و بعد از برداشتن خاک چاله و ریختن خاک مرغوب و مقداری کود آلی (خاک برگ یا کود دامی )کاملا پوسیده و کود فسفره ، به کاشت نهال اقدام می کنند . در خاکهای مرغوب ، چاله هایی به طول و عرض و عمق ۶۰ سانتی متر ایجاد میشود و نهال را در آن مستقر می کنند.
زمان و نحوه پرورش و کاشت انار :
زمان کاشت نهال در فصل خواب گیاه انجام می شود . هنگام کشت باید توجه کرد زمان درآوردن نهال ریشه دار از خزانه تا کاشت در محل اصلی کوتاه باشد و در هنگام کاشت نهال باید دقت کرد که تا قسمت یقه وارد خاک شود. درصورتیکه در ته چاله لایه خاک رس وجود داشته باشد، مقداری ماسه با خاک مخلوط می کنیم و در ته هر چاله نیز یک بیل کود حیوانی مخلوط میگردد. نهال ها با دقت در عمق مناسب قرار داده میشود و با خاک معمولی اطراف آن را پر میشود.
آبیاری
پس از کاشت نهال بلافاصله آبیاری سنگینی انجام شود تا ریشه ها در خاک به هم بچسبند و هوای بین خاک و ریشه خارج شود . در آبیاری اول و دوم باید درختان کاملا سیراب شوند . این دو مرحله آبیاری مهمترین و موثرترین آبیاری از لحاظ تعداد میوه روی درخت است . اگر آبیاری میوه زمانیکه درخت میوه دارشته باشد ، طور نامنظم داده شود مضر است و باعث ترکیدگی انار می شود .
شخم
باغ انار همه ساله و به طور مرتب باید شخم زده شود . بهترین زمان شخم زدن اواخر پاییز تا اوایل بهار است . عمق مفید برای شخم زدن ۲۵ تا ۴۰ سانتی متر می باشد .
کوددهی
یک سوم کود نیتروژنی و تمام کود فسفاته و پتاسیمی همراه با کود دامی را حداکثر تا قبل از تورم جوانه ها باید استفاده کرد . یک سوم ازت را پس از ریزش کامل گلبرگها استفاده شود . یک سوم باقیمانده ازت را به فاصله دوماه پس از تقسیم دوم استفاده شود . در صورت سبک بودن خاک باغ انار توصیه می شود که برای هر درخت بارده به میزان نیم الی یک کیلوگرم سولفات پتاسیم استفاده شود .
هرس در پرورش و کاشت انار
هرس کردن درختان برای تولید و حفظ شاخه های میوه دهنده ، افزایش نفوذ نور خورشید به مرکز درخت ،کمک به رشد گیاه و تولید میوه ،ایجاد توازن بین تاج و ریشه درخت ،حذف شاخه هایی که به زمین رسیده اند انجام می شود. اگر هرس به خوبی انجام نشود انبوهی از باغ به وجود می آید بدون بهره برداری محصول می باشد . هرس دو گونه است : هرس فرم و هرس باردهی
۱- هرس فرم
باردهی درخت انار از سال پنجم آغاز می شود ،بنابراین هرس فرم در ۵ سال اول باید به طور مرتب انجام شود .
انواع هرس فرم
تک تنه : در ابن هرس نهال ها از ارتفاع یک متری سربرداری می شوند .
دو تنه ، سه تنه ، چهارتنه جامی : در این هرس درخت از ارتفاع ۳۰ سانتی متری سربرداری می شود .
بادبزنی : این هرس در ایران به دلیل عارضه آفتاب سوختگی توصیه نمی شود . در شرایط خاص می توان درخت را در امتداد ردیف عرضی که پشته را فرا می گیرد ،حذف کرد .
اهداف هرس
فرم کاهش هزینه تولید و کوتاه کردن درخت انار
استفاده از ماشین آلات و استقامت و پایایی درخت
افزایش کیفیت و کمیت محصول
افزایش راندمان
۲- هرس باروری
الف – هرس خشک :در اواخر زمان خواب درختان انار ( بهمن و اسفند ) و قبل از بیدار شدن درختان انجام می شود که در آن شاخه های اضافی ،خشک و سرمازده احتمالی حذف می شوند .
ب – هرس سبز :تقریبا در تمامی ماههای رشد درخت انجام می شود. فقط زمانی که تابش آفتاب شدید است انجام نمیشود. شاخه های مزاحم ،نرمکها و پاجوش ها را حذف میکنند.
جمع آوری محصول میوه انار
به محض رسیدن باید چیده شود، زیرا ممکن است در اثر سردی هوا آسیب ببیند . در چیدن انار می توان از قیچی باغبانی استفاده کرد و یا با یک دست شاخه را گرفته و با دست دیگر در جهت خلاف رویش شاخه چرخاند . بعد از چیدن میوه دم آن را قطع کرده و به آرامی در جعبه قرار دهید .
