تعریف ویروس های گیاهی:
ویروس گیاهی قطعه ای از جنس RNA یا DNA است در گیاهان بر خلاف گروههای دیگر ، ویروس های رشته‌ای دراز زیاد دیده می‌شود. ماده ژنتیکی اکثر ویروس های گیاهی RNA است، ولی در گروه ویروس موزائیک گل کلم از DNA تشکیل شده است. ژنوم در چند ویروس گیاهی به صورت قطعاتی در پیکرهای مجزا وجود دارد، به این گروه اصطلاحا ویروسهای چند جزئی نام نهاده‌اند.
شناسایی علایم ناشی از ویروس های گیاهی در میزبان:
آلوده شدن گیاهان به بیماریهای ویروسی معمولا بوسیله ساییدن مستقیم مایع آلوده بر سطح برگ انجام می‌شود. در این حالت باید دیواره یاخته‌ای یاخته‌های گیاهی به طریقی پاره شود تا ورود ویروس آسان گردد. پس از ورود ویروسها در اکثر موارد ، در محل ورود به برگ تغییر شکل حاصل می‌شود. علایم ظاهر شده بر روی برگ بیشتر به صورت لکه‌های سبز کم رنگ و پر رنگ به شکل موزائیک یا زخمهای موضعی است. گل گیاهان نیز ممکن است آلودگی ویروسی را به صورت تغییر رنگ ظاهر کند. مثلا در لاله یا شب بوی آلوده بخشی از گلبرگها سفید می‌شود.
ظهور علایم بیماریهای ویروسی نه تنها به ویروس و میزبان ، بلکه به عوامل محیطی و غذای گیاه نیز بستگی دارد. بعضی از بیماریهای ویروسی بطور مکانیکی از طریق مالش بر روی برگ منتقل نمی‌شوند و برای این منظور به موجودات زنده متکی هستند. چون اکثر ویروسهای گیاهی علائمی تقریبا همانند در گیاه ظاهر می‌سازند، بنابراین تشخیص آنها از روی علائم کار دشواری است. در این گونه موارد به خواص ذاتی آنها مانند خواص ریخت شناسی ، نوع اسید نوکلئیک و … توجه می‌شود.
گروههای اصلی ویروس های گیاهی:
۱- ویروس های میله‌ای یا رشته‌ای
۲- ویروس های ایزومتریک
۳- ویروس های باسیلی شکل
صفات اختصاصی آلودگی ویروس های گیاهی:
از صفات آلودگی ویروسهای گیاهی این است که گیاه در سراسر عمر خود آلوده باقی خواهد ماند. گیاهان برعکس مهره داران ، پادتن تولید نمی‌کنند و در نتیجه قادر به بی اثر کردن ویروسها در بدن خود نیستند. بدین جهت ویروسها تا مدت نامحدودی در گیاه باقی می‌مانند و خسارتهای زیادی خصوصا به گیاهانی که از طریق رویشی تکثیر می‌یابند، وارد می‌کنند. اساسا ویروسها تمام بافتهای گیاهی غیر از بافت مریستمی را مورد حمله قرار می‌دهند.
اثر ویروس بر شکل ظاهری گیاه:
نکروزه شدن:
شدیدترین اثر ویروس های گیاهی ، کشتن یاخته‌هاست. قطر زخمهای موضعی که در نتیجه نکروزه شدن بافت در برگ بوجود می‌آیند، به نوع ویروس و نوع گیاه و شرایط محیط بستگی دارد. مرگ بعضی از اندام گیاه و یا مرگ گیاه بطور کلی در برخی از بیماریهای ویروسی ، متداول است .
اثر بر شکل گیاه و نحوه رشد آن:
بیشتر ویروسها رشد میزبان را کم می‌کنند، ولی در بعضی حالات باعث رشد غیر عادی آن می‌شوند. برگها بر اثر حمله ویروس تغییر شکل می‌دهند. تولید گل و دانه نیز در گیاهان آلوده کاهش می‌یابد. اثر ویروس بر کاهش میزان محصول کاملا نمایان است.
اثر بر رنگ گیاه:
از علایم اولیه آلودگی فراگیر ویروسی در اکثر گیاهان بی‌رنگ شدن رگبرگها در جوان‌ترین برگهاست و برگها پس از رشد ، حالت موزائیکی یا ابلقی پیدا کرده و یا زرد می‌شوند. بسیاری از ویروسهای مولد موزائیک بر رنگ گلها اثر می‌گذارند.
اثر ویروس بر فیزیولوژی گیاه میزبان:
بیشتر فرایندهای فیزیولوژیک تحت تاثیر ویروس قرار می گیرند. مقدار ازت به صورت آمونیوم و همچنین فسفر به صورت ترکیبات اسید نوکلئیک در گیاه توتون آلوده افزایش می‌یابد.
در برگ گیاهان آلوده به ویروسهای مولد زردی ، مقدار زیادی گلوکز ، فروکتوز و ساکارز جمع می‌شوند. ظاهرا علت اساسی تجمع مواد قندی ایجاد مقاومت در دمبرگ هنگام انتقال مواد است.
شدت تنفس در گیاه آلوده معمولا افزایش می‌یابد و گاهی تا ۵۰ درصد بیش از گیاه سالم می‌شود. شدت تنفس گیاه بر اثر ویروسهایی که علایم شدیدی از خود نشان می‌دهند، زیادتر است و هر گاه علایم خفیف باشند، افزایش در تنفس احساس نمی‌شود.
پیشگیری وکنترل بیماری های ویروسی:
| ۱-دفع علف های هرز در اطراف مزراع به منظوراز بین بردن منابع آلودگی |
| ۲-احداث خزانه دور از مزراع، گیاهان زینتی با علف های هرز که ممکن است منبع ویروس باشند. |
| ۳-استفاده از ارقام مقاوم |
| ۴-جلوگیری از انتقال ویروس با روغن پاشی روی گیاهان. گزارش هائی وجود دارد که نشان می دهد روغن پاشی مکرر روی گیاهان انتقال ویروس توسط شته ها را تقلیل می دهد.بعضی از کارشناسان سمپاشی به موقع علیه شته ها را نیز توصیه کرده اند. |
| ۵-غالب ویروسهای گیاهان زینتی با انتخاب قلمه‌های سالم و کشت بافت قابل کنترل هستند. |
| ۶-خاموشی RNAروند دفاعی قدرتمندی در گیاهان، برای مقابله با ویروسهای گیاهی است. این روند سبب تجزیه RNA ویروس می‌شود و در نهایت، غلظت ویروس و ایجاد علائم در گیاه کاهش می‌یابد. اما بسیاری از ویروسها می‌توانند این روند را مختل کنند. |
- برچسب ها:
- آفات وبیماریهای گیاهی
- ویروس های گیاهی
