گیاه شناسی پسته:
پسته گونه است که همگی آنها از خود، تربانتین یا سقز ترشح میکنند ودارای ۱۱ گونه است و متعلق به جنس Pistacia است که متعلق به تیره سماق است گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه هستند. درخت پسته دارای برگهای مرکب شانه ای است و هربرگ یک جوانه جانبی را در برمیگیرد. اکثر جوانه های جانبی به گل آذین اولیه مبدل می شوند و یک محور اصلی را تشکیل می دهند که در سال بعد خوشه پسته را تولید می کنند. بنابراین این خوشه های پسته به صورت جانبی بر روی شاخه یکساله تشکیل می شوند
اصول نگهداری باغات پسته :
جهت دستیابی به عملکرد مطلوب باغ پسته علاوه بر رعایت اصول کاشت و انتخاب ارقام مناسب (بهنژادی )نیاز به مدیریت مناسب باغبانی و عملیات بهزراعی از قبیل :مدیریت آبیاری، تغذیه، هرس فرم و باردهی، کنترل به موقع آفات و بیماریها و رعایت اصول بهداشتی برداشت و فرآوری و انبار داری محصول دارد.
آبیاری باغ
میزان و کیفیت آب مورد نیاز :
آب مورد نیاز برای باغهای پسته بیشتر از منبع شبکه آب زیر زمینی تهیه میشود (چاه عمیق )که دارای شوری نسبتا بالایی می باشد .با وجود این که پسته اســتقامت زیادی به کم آبی دارد، لکن باید دور آبیاری منظم برای آن رعایت شود . استفاده از آب با کیفیت خوب و تامین نیاز آبی درختان با دور آبیاری مناسب باعث رشد مطلوب و عملکرد مناسب و با کیفیت و بالطبع کاهش شدت سال آوری، زودخندانی و پایین آمدن خسارات آفات و بیماریها خواهد شد.
– حساس ترین مرحله آبیاری:
آب اول نهال یعنی آب زمان کاشت نهال در زمین اصلی یکی از مهمترین و حیاتی ترین مراحل آبیاری است .بنابراین این مرحله یا باید بصورت غرقابی آبیاری شود یا اینکه حجم آبدهی سیستم تحت فشار زیاد شود تا منطقه اطراف ریشه کاملا اشباع شود و سپس مطابق با دور آبیاری طراحی شده آبیاری ادامه یابد. حساس ترین مرحله آبیاری پسته جهت تولید محصول خوب، زمان گلدهی یعنی فروردین و اردیبهشت و زمان پر کردن مغز یعنی حدود تیر ماه است .تنش خشکی از اواسط اردیبهشت تا خرداد تاثیر زیادی در افزایش پسته های زودخندان و ترک خورده دارد .ضمنا مهمترین آب برای خندان شدن پسته، آبیاری شهریور ماه و یا آخرین آب قبل از رسیدن کامل است
– دور آبیاری :
انتخاب دور آبیاری پسته به عواملی از قبیل فصل رشد، بافت خاک (سبک و سنگینی یا شنی و رسی بودن خاک)، شوری آب، شوری خاک، روش آبیاری، سن درخت، و میزان آب در دسترس بستگی دارد. نهالهای پسته هر ۷روز آبیاری میشوند و تا ۵سال با توسعه سیستم ریشه آنها با مدار ۱۴ ابیاری میشوند.
– پیوند درختان پسته:
انجام به موقع پیوند روی نهالهای پایه پسته و انتخاب رقم مناسب و پیوندک سالم و انجام پیوند توسط افراد پیوند زن حرفه ای اهمیت زیادی در باغ دارد .بهترین نوع پیوند، پیوند لوله ای میباشد که در ۲ تا ۳ سالگی به همراه قطور شدن شاخه )انجام میگیرد. در روش پیوند لوله ای در اسفند ماه نهالهای ۳-۱ ساله سربرداری میشوند .پس از رشد جوانه های جانبی، بسته به نوع آرایش تنه درخت، جوانه های جانبی بر روی پایه اصلی نگهداری شده و سایر شاخه ها حذف می گردد.
هرس درختان :
هرس مثل سایر درختان میوه شامل هرس فرم و هرس باردهی می باشد.
هرس فرم درختان :
هدف از انجام هرس فرم، ایجاد اسکلت قوی و محکم، شکل مناسب و مورد نظر تحریک رشد شاخه های مناسب برای ایجاد تاج متراکم و متوازن و افزایش رشد شاخه های نگهداری شده می باشد .هرس فرم جامی و شلجمی جهت ایجاد شکل مناسب درختان پسته توصیه می شود.
– هرس باردهی :
هرس باردهی پسته شامل هرس تنک شاخه، هرس سربرداری و حذف پاجوش و شاخه های خشکیده آلوده میباشد. معمولاً در هرس باردهی درختان پسته دو روش بکار گرفته میشود:
هرس سربرداری درخت:
که به معنی قطع قسمتی از سر یا انتهای فوقانی بازو، شاخه و سرشاخه های درخت میباشد . با انجام این هرس، شاخه یا سرشاخه و بازو ازمحل بریدگی تحریک شده و رشد جوانه های جانبی تشدیدمیگردد. در درختان ۳ تا ۵ ساله بالغ، این نوع هرس باعث تولید شاخه های جانبی میشود .در هرس سربرداری حفظ حداقل یک جوانه رویشی در بالای جوانه گل مهم است .این هرس باعث جلوگیری از رشد بیشتر رویشی و ثمردهی بالا در سال بعد میشود .با توجه به اینکه در ایران هرس درختان پسته بصورت دستی انجام میشود لذا اصلی ترین نکته در این هرس برای کارگران، دانستن اختلاف بین جوانه گل و جوانه رویشی است.
– هرس زمستانه و تابستانه درخت :
درخت پسته را همانند سایر درختان میوه سردسیری همه ساله در زمستان و هنگام خواب گیاه هرس می نمایند .هرس زمستانه باعث ضعف کمتر و تقویت بیشتر جوانه های باقی مانده درخت می شود .عملیات هرس بایستی نزدیک ترین زمان به متورم شدن جوانه ها و بیدار شدن درخت در اواخر زمستان انجام و به اتمام برسد. هرس تابستانه غالباً در مورد درختان جوان پسته قبل از باردهی انجام می شود و در درختان بالغ صرفاً جهت حذف شاخه های بیمار، معیوب و مانع که در مسیر رفت و آمد باغ هستند، انجام می شود.
– تغذیه باغ پسته:
یکی از مباحث مهم در جهت افزایش عملکرد درختان تغذیه مطلوب و فراهم نمودن محیط مناســبتری در اطراف ریشــه جهت جذب بیشتر عناصر غذایی مورد نیاز میباشــد . ،) مدیریت تغذیه باغات در طول یک فصل شامل مدیریت کودهای حیوانی (آلی شیمیایی با کاربرد خاکی و محلول پاشی میباشد. کودهای مورد نیاز باغات به دو دسته کودهای آلی و شیمیایی تقسیم می شوند.
کودهای آلی عمدتا شامل :کودهای دامی، طیور، کمپوستها، لجن خشک و کودهای سبز میباشد .درصد عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در کودهای آلی بسیار ناچیز است و این کودها بیشتر به خاطر خواص دیگر و تاثیر بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک اهمیت داشته و مورد تاکید هستند.
اثرات مواد آلی بر خصوصیات فیزیکی خاک شامل :
الف بهبود ساختمان خاک؛ ب) افزایش خلل و فرج خاک و بهبود وضعیت تهویه خاک؛ ج) افزایش نفوذپذیری و جلوگیری از سله بستن و ایجاد روان آب و فرسایش خاک،د) افزایش ظرفیت نگهداری آب خصوصا در خاک های شنی؛ ر) .کاهش چسبندگی خاک های رسی و افزایش چسبندگی خاک های شنی میباشد.
اثرات مواد آلی بر خصوصیات شیمیائی خاک :
تشکیل ترکیبات قابل جذب کمپلکس شده (کلات )با عناصر غذایی معدنی و کمک به جذب آنها – تامین بخشی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه،تحرک عناصر غذایی در خاک و جذب بهتر توسط ریشه گیاه؛ . افزایش ظرفیت نگهداری عناصر غذایی
تامین ماده اولیه و انرژی برای جانداران ریز خاک؛ ایجا تعادل در رطوبت و تامین اکسیژن کافی برای این جانداران،. تامین حرارت کافی برای ادامه حیات آنها در اوج سرما و گرما و کمک به تحمل سرما توسط گیاه بهتر است بدانیم که خاک یک محیط مرده و بی جان نیست؛ بلکه یک محیط زنده و پویا و رو به تکامل است که میلیونها موجود زنده ریز و درشت را در خود جای داده است .
– روش و زمان استفاده از کودها در باغات پسته:
۱-چالکود:
در زمان خواب رفتن کامل درخت باید در باغات انجام گردد – ۲-کوددهی محلول در آب آبیاری و رفع کمبود های درخت در فروردین ماه و پس از بیداری درخت – ۳-محلول پاشی توسط کود فروت ست یکبار زمان متورم شدن جوانه ها و یکبار قبل از خزان برگ انجام گردد – .کود کامل باید به صورت تغذیه برگی یا آبیاری انجام گردد نیاز است کود های تک عنصری موثر در رشد استفاده گردد، مثلا کود ازته برای رشد رویشی بهتر و تشکیل جوانه ها کود پتاسیم جهت حفظ و نگهداری میوه و جلوگیری از استرس- کود کلسیم جهت ایجاد پوست محکم میوه، خندان شدن و شیرین تر شدن میوه به صورت محلول در آب پای درخت یا تغذیه برگی پیشنهاد می گردد. مخلوط کردن کود کامل شیمیایی (ازت، فسفر و پتاسیم) نیز با کود حیوانی مورد استفاده مطلوب میباشد. روش علمی و صحیح در تعیین نیاز کودی درختان پسته، استفاده از اطلاعات و نتایج تجزیه خاک، برگ و حتی میوه پسته و با توجه به کیفیت آب آبیاری تعیین می گردد. آب و هوا، رقم، میزان و کیفیت آب آبیاری و ،میزان مصرف کودهای شیمیایی به نوع خاک میزان عملکرد درخت بستگی دارد. تاکید میشود کود دامی مورد استفاده باید کاملا پوسیده باشد.
مناسب ترین شیوه مصرف کودهای آلی و شیمیایی به روش چالکود می باشد .پاشیدن کودهای حیوانی (آلی )در سطح خاک علاوه بر اینکه کارایی لازم برای ریشه ها را ندارد؛ باعث هدایت ریشه های درخت به سطح خاک شده و تبعاتی از قبیل حساسیت به خشکی، سخت شدن رقابت با ریشه علفهای هرز، صدمات مکانیکی و …می شود .عمق و فاصله چاله (کانال )باید به نحوی باشد که کود در نزدیکی ریشه های مویین قرار گرفته و باعث قطعی زیاد ریشه ها نگردد . بنابراین لازم است کودهای حیوانی و فسفر، پتاس، گوگرد و بخشی از کودهای ازته به روش چالکود یا کانال کود و در شیاری به عرض ۴۱ وعمق ۷۰سانتیمتر در انتهای چتر سایه انداز درخت چال شود.
– توصیه نکات ضروری در مصرف کودها :
برای افزایش تشکیل میوه در محصولات باغی محلول پاشی عناصر اوره، روی و بر، هرکدام با غلظت پنج در هزار پس از برداشت محصول و در بهار پیش از باز شدن غنچه ها انجام گیرد .هرگز کود سولفات روی آبدار را با کود اوره مخلوط ننمایید
کنترل آفات و بیماریهای:
آفات پسته تنوع زیادی دارند و هر آفت نیز طرز خسارت و چرخه زندگی خاص خود را دارد .در روش نوین کنترل آفات تاکید بر روش مبارزه تلفیقی (استفاده از چند روش )و استفاده از سم به عنوان آخرین راهکار است. در روشهای نوین علاوه بر استفاده از چند روش بجای کنترل یک آفت، کنترل کلیه آفات به منظور کاهش هزینه ها و با رعایت مسائل زیست محیطی صورت میگیرد. سوسک ،) زنجره پسته (شیره تر ، ) آفات مهم و درجه اول پسته عبارتند از :پسیل معمولی پسته (شیره خشک ،) سرشاخه خوار پسته، پروانه چوبخوار پسته، سن های زیان آور پسته، پروانه پوستخوار میوه پسته (کراش زنبورهای مغزخوار سیاه و طلایی پسته، پروانه برگخوار سفید پسته (رائوی پسته) ، پروانه میوه خوار پسته . سوسک شاخک بلندمی باشند ،) (داغوی پسته
